Όταν χάνουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο ακολουθεί αυτό που ονομάζουμε “διαδικασία πένθους”. Το πένθος είναι μία μακροχρόνια και συναισθηματικά επώδυνη διαδικασία, η οποία αποτελεί τη φυσική και “φυσιολογική” αντίδραση σε κάθε απώλεια.
Σκοπός της διαδικασίας αυτής είναι η αποδοχή και η αντιμετώπιση της πραγματικότητας της απώλειας και όχι η εξάλειψη των αναμνήσεων και του πόνου για την απώλεια. Με το πένθος, ο χαμός του αγαπημένου μας προσώπου παύει να αποτελεί το επίκεντρο της ζωής μας, αλλά συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας.
Χωρίς να καταπνίγουμε τα συναισθήματα που μας προκάλεσε η απώλεια, είμαστε ξανά σε θέση να επενδύσουμε χρόνο και ενέργεια σε άλλα πράγματα και να συνεχίσουμε τη ζωή μας.
Το πένθος μπορεί να αφορά ωστόσο και στην εσωτερική διεργασία που αισθάνεται κάθε άνθρωπος όταν περνάει από ένα στάδιο της ζωής του σε ένα άλλο. Με άλλα λόγια όταν βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο με ο,τι μπορεί να συμβολίζει αυτό για τον καθένα.
Παρόλα αυτά, η αντίδραση κάθε ατόμου διαφέρει. Για παράδειγμα, άλλοι άνθρωποι χάνουν το ενδιαφέρον τους για την επαγγελματική και την κοινωνική τους ζωή, ενώ άλλοι δραστηριοποιούνται εντονότερα σε αυτούς τους τομείς, προκειμένου να απασχολήσουν τη σκέψη τους μακριά από τα δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλεί η απώλεια. Ένα από τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα είναι ο θυμός. Ο θυμός πηγάζει από την ερώτηση “γιατί έπρεπε να συμβεί σε έμενα;”, την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι άδικος, την αδυναμία απέναντι στο θάνατο ή ακόμα και από την αίσθηση ότι το πρόσωπο που πέθανε μας εγκατέλειψε.
Επειδή η απώλεια ενός σημαντικού προσώπου αποτελεί απειλή για τις βασικές πεποιθήσεις του ατόμου σχετικά με τον εαυτό του και τη ζωή γενικότερα, ο θυμός αυτός πολλές φορές στρέφεται προς στον ίδιο τον εαυτό, στο Θεό, στην αδικία του κόσμου, στους συγγενείς, στους φίλους ή στους συντρόφους που δεν είναι “εντάξει” ή ακόμη και στο πρόσωπο που χάθηκε.
Κάποιες φορές το άτομο μετά την εμπειρία της απώλειας θεωρεί όλα τα υπόλοιπα επουσιώδη και θυμώνει με αυτούς που δεν μπορούν να δουν πέρα από την “επιφάνεια”.
Παρότι όλα αυτά τα συναισθήματα θυμού είναι “φυσιολογικά” τις περισσότερες φορές συνοδεύονται από συναισθήματα ενοχής. Συνήθως οι ενοχές αφορούν σε πράγματα που έκανε ή δεν έκανε το άτομο πριν την απώλεια.
Για παράδειγμα, μπορεί να υπήρχαν άσχημα πράγματα που ειπώθηκαν και όμορφα που δεν ειπώθηκαν ποτέ, μπορεί το άτομο να νιώθει ότι δεν φέρθηκε όπως έπρεπε όσο είχε την ευκαιρία κλπ. Μπορεί όντως να συνέβη κάτι από τα παραπάνω, αλλά σκεφτείτε πώς θα ήταν οι ανθρώπινες σχέσεις αν φερόμασταν σε όλους σαν να επρόκειτο να τους χάσουμε από στιγμή σε στιγμή.
Επίσης πολύ συχνό επακόλουθο μίας απώλειας είναι οι αντιδράσεις καταθλιπτικού τύπου. Οι αντιδράσεις αυτές σχετίζονται με μία σειρά συναισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών όπως αρνητική διάθεση, αϋπνίες, απώλεια ενδιαφέροντος, τάσεις αυτοκτονίας, αντικοινωνικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης.
Άλλες συνέπειες που σχετίζονται με τα καταθλιπτικά συναισθήματα είναι μία γενική αίσθηση αποδιοργάνωσης, χάους και αβεβαιότητας, συναισθήματα μειονεξίας και έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό. Ως αποτέλεσμα, συχνά το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να προσαρμοστεί στον κόσμο των άλλων και ότι οι επιδιώξεις τους είναι κάτι αδύνατον να επιτύχει και συνεπώς δεν τον αφορούν.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου φέρνει δυσκολίες σε όλους τους ανθρώπους. Η φάση από την οποία περνάτε ( πένθος ) δεν είναι ένδειξη αδυναμίας αλλά μία υγιής προσαρμοστική αντίδραση -ένας φόρος τιμής στο πρόσωπο που χάθηκε.
Πρέπει να δείξετε υπομονή καθώς απαιτείται χρόνος για να αποδεχθείτε την απώλεια. Στο διάστημα αυτό προσπαθήστε να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό σας και τη δυνατότητά σας να ανταποκριθείτε στα σχέδιά σας. Η διάρκεια αυτής της διαδικασίας διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και εν μέρει εξαρτάται από τη φύση της απώλειας (αν ήταν αναπάντεχη ή αναμενόμενη κλπ.).
Παρότι πρόκειται για μία διαδικασία από την οποία αναγκαστικά περνάμε όλοι μας, ο καθένας από εμάς αντιδρά με διαφορετικό τρόπο, ο οποίος εξαρτάται από τις προηγούμενες εμπειρίες μας και την προσωπικότητά μας.
Παρότι υπάρχουν ορισμένες κοινές αντιδράσεις (δεν έχουμε διάθεση να προσπαθήσουμε για τίποτα, όλα μας φαίνονται χωρίς νόημα, δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε, κατακλυζόμαστε από συναισθήματα απελπισίας), το σημαντικό είναι ότι πρέπει να αποδεχθείτε ότι αυτό που βιώνετε είναι ο προσωπικός σας τρόπος αντίδρασης στην απώλεια. Το δικό σας πένθος.
Ανεξάρτητα από τον προσωπικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο καθένας το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που καθιστούν πιο γόνιμη ολόκληρη τη διαδικασία του πένθους.
Ίσως ο πιο σημαντικός είναι να προσπαθήσετε να διατηρήσετε μία ισορροπία μεταξύ των υποχρεώσεών σας, του ελεύθερου χρόνου που αφιερώνετε στη διασκέδαση και του χρόνου που αφιερώνετε σε ανάπαυση.
Μην έχετε παράλογες απαιτήσεις από τον εαυτό σας και μην πιέζεστε να κάνετε πράγματα που νιώθετε ότι δεν είστε σε θέση να φέρετε σε πέρας. Από την άλλη μην αφήνεστε στην αρνητική σας διάθεση και κάντε ότι μπορείτε για να συμμετάσχετε σε ευχάριστες δραστηριότητες. Μπορεί να νιώθετε ότι δεν πρόκειται να αντλήσετε ευχαρίστηση από αυτές, αλλά αν υπερνικήσετε την αρχική αδράνεια θα δείτε ότι θα σας βοηθήσουν να ξεχαστείτε.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο είναι οι σχέσεις με τους άλλους. Μέσα από τις σχέσεις αυτές θα αντλήσετε δύναμη και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποκοπείτε από αυτές. Είναι πιθανό να προτιμάτε να μείνετε μόνοι σας κάποιες στιγμές, αλλά δοκιμάστε να πείτε στα πρόσωπα του περιβάλλοντός σας τι σας βοηθά. Οι περισσότεροι κοντινοί σας άνθρωποι θα είχαν κάθε διάθεση να σας συμπαρασταθούν, αν γνώριζαν με ποιο τρόπο να το κάνουν.
Παρακάτω παραθέτω τα στάδια του πένθους:
- Άρνηση : “Αποκλείεται να συμβαίνει αυτό σε εμένα”
- Θυμός: “Είναι αδικία να συμβαίνει αυτό σε εμένα”
- Διαπραγμάτευση: “Τουλάχιστον ας είναι η οικογένεια μου καλά”
- Κατάθλιψη: “Δεν έχει νόημα να κάνω κάτι, είμαι τόσο συντετριμμένος”
- Αποδοχή: ” Εντάξει, τα πράγματα σιγά σιγά θα πάνε καλά”
Τα στάδια δεν είναι αναγκαστικό να τα περνάει κάποιος με αυτή τη σειρά αλλά σίγουρα θα περάσει από όλα ώστε να “λυθεί’ το πένθος του.
Ωστόσο, αν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε να διανύσετε τα στάδια του πένθους μόνος σας ή με τη βοήθεια των συγγενών και των φίλων σας, θα ήταν χρήσιμο να συνεργαστείτε με έναν ψυχολόγο.
Μέσω της συνεργασίας αυτής θα μπορέσετε να επεξεργαστείτε κάποιες όψεις των προβλημάτων που αντιμετωπίζετε.
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι όσο άσχημα και αν νιώθετε, είναι δυνατόν να ξεπεράσετε τις όποιες δυσκολίες και να συνεχίσετε τη ζωή σας –απλώς χρειάζεστε βοήθεια.
